بازیگران بازار ارز

بازیگران بازار ارز طیف گسترده ای دارند ، در بازار ارز از دو صراف خرده پا در یک کشور توریستی گرفته تا دو بانک بزرگ بین المللی هر دو جزو بازیگران بازار ارز حساب می شوند. امروزه به دلیل طیف گسترده مراودات خارجی و جهانی شدن اقتصاد حجم جابه جایی ارزها در مقابل هم مدام در حال افزایش است از سوی دیگر افزایش سوداگر در این بازار به دلیل فرصت های کسب سود به روند افزایش نقدینگی و جابه جایی ها در بازار ارز افزوده است.

بازار ارز از بازیگران با طیف های مختلفی تشکیل شده است اما اگر بخواهیم به تقسیم بندی این بازیگران بپردازیم باید مدنظر داشته باشیم که مهمترین دسته از بازیگران بازار ارز را میتوان اینگونه نام برد:

 

الف) بانک ها

بانک ها بزرگترین طیف بازیگران بازار ارز هستند. بانک ها بر حسب ماهیت و وظیفه ای که برای نگه داری و جابه جایی پول بر عهده دارند سرو کار مستقیم با ارز و سرمایه در دنیای امروز دارند در نتیحه این دو خصوصیت بانک ها را به بزرگترین بازیگران بازار ارز تبدیل کرده است .

با وجود حضور طیف گسترده ای از بانک ها در بازار ارز به دلیل فعالیت متفاوت آنها در این بازار و برای درک بهتر شرایط حضور بانک ها نیاز است که آنها را طبقه بندی کنیم:

بانک های مرکزی

بانک های مرکزی وظایف متعددی مانند چاپ اسکناس ، نظارت بر عملکرد بانک های تجاری ، تنظیم بازار پول و نرخ بهره ، تنظیم مقررات مربوط به جابه جایی ارز ، تنظیم حجم اعتبارات ، نگه داری از حساب ها وزارتخانه ها و دولت ، نگه داری از ذخایر ارزی ، طلای کشور و غیره از وظایف بانک های مرکزی است. بسیاری از این وظایف رابطه ای مستقیم با بازار ارز دارد. بانک های مرکزی با اینکه می توانند جزو بازیگران قدرتمند بازار ارز باشند به دلیل اهدافی که برای بانک مرکزی در اغلب کشور های با نرخ ارز آزاد تعریف شده است این بازیگران حضور پر رنگی در بازار ارز ندارند. بانک های مرکزی دو هدف عمده را برای حضور در بازار ارز پیروی میکنند:

  • مهمترین وظیفه بانک های مرکزی کنترل ذخایر مالی کشور است. بانک های مرکزی با تشکیل سبدی از ارزها ، قلزات و دارایی های با ارزش سعی در جلوگیری از ارزش ذخایر مالی کشور دارند. دقت شود بانک های مرکزی در این زمینه به طور معمول دست به سوداگری نمی زنند ولی برای حفظ ارزش ذخایر مالی با هدف کاهش ریسک در بازار ارز حضور پیدا میکنند
  • دومین دلیلی که باعث می شود بانک های مرکزی در بازار ارز حضور پیدا می کنند نظارت بر بازار است. منظور از نظارت بر بازار ، نظارت بر نرخ ارز کشور مربوطه است. هر زمان که از دید بانک مرکزی حابه جایی نرخ ارز بر شرایط اقتصاد داخلی کشور تاثیر منفی بگذارد بانک های مرکزی در بازار ارز دخالت میکنند. این شرایط مداخله در بازار ارز نزد کشورهایی که نرخ ارز شناور دارند بسیار نادر است با این وجود تحت شرایطی خاصی ایجاد می شود. معمولا بانک های مرکزی و دولت ها به وسیله سیاست گذاری ها ، شرایط جابه جایی و عرضه و تقاضا را در بازار ارز دستخوش تغییر می دهند و کمتر دست به مداخله در بازار می زنند با این حال مداخله مستقیم و خرید و فروش ارز محلی مورد دیگری است که می تواند از طرف بانک مرکزی روی دهد

نکته کلیدی: بانک های مرکزی با وجود نظارت کاملی که بر بازار ارز و بازارهای داخلی دارند اما به عنوان یک بازیگر تنها کمتر از 5 درصد نقدینگی جابه جایی ارز بر عهده بانک مرکزی است

  

بانک های تجاری

بانک های تحاری به طور کلاسیک به بانک های گفته می شود که وظیفه دریافت سپرده و پرداخت وام را بر عهده دارند . در بانک های داری تجاری دو بحث بانکداری خرد و کلان نیز مطرح می شود که بانکدار خرد به شرایطی گفته می شود که بانک به صورت مستقیم با مردم سر و کار دارد و بوسیله شعبه ها و با رابطه مستقیم فعالیت های بانکداری را انجام می دهد و در نقطه مقابل بانکداری کلان به شرایطی گفته می شود که بانک به جای سر و کار داشتن با مردم این بانک ها با بانک های مرکزی ، سایر بانک ها ، شرکت ها ، صندوق های بازنشستگی ، موسسات و غیره سر و کار دارند. در بانکداری کلان به جای حجم زیاد مبادلات شاهد تعداد کمتری مبادلات با ارزش بیشتر هستیم.

نکته کلیدی : امروزه بانک های تجاری با توجه به فعالیت های کلان یکی از بازیگران اصلی بازار های تبادلات ارزی هستند

بانک های بازرگانی ( سرمایه گذاری )

بانک های بازرگانی یا سرمایه گذاری به دسته ای از بانک ها گفته می شود که به جای دریافت سپرده از مردم و اعطای وام ، تمرکز اعطای وام را به وسیله سرمایه خود و یا سرمایه گذارانی قرار می دهند که از طرف بانک هستند. بانک های بازرگانی امروزه بیشتر در دو کشور انگلستان و ایالات متحده مشاهده می شوند و عمده فعالیت آنها اعطای وام و حضور در فعالیت های بازرگانی سودآور است

بانک های پس انداز

بانک های پس انداز دسته ای دیگر از بانک ها را تشکیل می دهند که فعالیت آنها بسیار شبیه به فعالیت بانک های تجاری است. این بانک ها نیز با جمع آوری سرمایه ، این سرمایه را در اختیار شرکت ها ، موسسات و یا افراد متقاضی وام قرار می دهند. تفاوت اصلی بانک های پس انداز با بانک های تجاری در این است که معمولا در بانک های تجاری سرمایه غالبا متعلق به مدیران بانک نیست ولی در بانک های پس انداز حجم عمده موجودی بانک متعلق به سهام داران و مالکین بانک است . بانک های پس انداز نیز به مانند بانک های بازرگانی و تجاری به دلیل در اختیار داشتن سرمایه جزو بازیگران بازار ارز حساب می شوند.

موسسات اعتباری

موسسات اعتباری به دسته ای از موسسات گفته می شود که افرادی با پیوندها یا شرایط مشترک را در کنار هم جمع می کند و با جمع آوری سرمایه از طریق این افراد به فعالیت های گوناگون مثل پرداخت وام یا مبادلات مختلف می پردازد . یکی از این دسته مبادلات که بسیار مورد توجه این صندوق ها می باشد مبادلات ارزی می باشد.

نکته کلیدی : غیر از بانک ها و موسسات مالی و اعتباری که نام برده شد موسسات و یا بانک های دیگری مثل بانک های تعاوتی و یا بانک های رهنی را نیز میتوان نام برد اما به دلیل حضور کمرنگ تر آنان در بازار ارز توصیف و اشاره به آنها صرف نظر می کنیم

بحث مهمی که در گذشته به آن اشاره شد به این موضوع باز می گردد که بسیاری از بانک هایی که در طبقه بندی بالا اشاره شد حجم کوچکی از مبادلات ارز را به خود اختصاص می دهند و بیش از نیمی از حجم مبادلات ارز که در اختیار بانک های تجاری است از بازیگران بانکی بازیگران قدرتمندی ساخته شده است. بتا بر آمار بانک تسویه بین الملل که هر سه سال یکبار منتشر می شود آخرین آمار نشان می دهد بیش از 50 درصد نقدینگی بازار ارز در اختیار 10 بانک بزرگ تجاری است و در همین حال 15 بانک اول در این رده بندی در مجموع بیش از 60 درصد نقدینگی بازار ارز را در اختیار دارند

ب) شرکت کنندگان تجاری

طیف وسیع دیگری از بازیگران بازار ارز را به خود اختصاص می دهند. معمولا هدف اصلی شرکت کنندگان تجاری از حضور در بازار ارز مبادله برای کسب سود و یا همان سوداگری نیست بلکه این دسته از بازیگران بازار ارز بیشتر به قصد برطرف کردن نیازهای خود در بازار حضور پیدا می کنند. از مهمترین شرکت کنندگانی که در این بخش قرار می گیرند می توان به شرکت ها و موسسات وابسته به صادرات و واردات، بنگاه های تجاری بین المللی ، شرکت های خدمات مالی و غیره اشاره کرد. به عنوان نمونه یک بنگاه تجاری که با صادرات و واردات در ارتباط است نیاز به تبدیل ارز محلی به ارز خارجی و یا تبدیل ارز خارجی به ارز داخلی برای صادرات و واردات واجب میداند از این رو چنین موسسه ای مدام با نرخ ارز و ریسک های ناشی از آن در ارتباط است یا شرکتی که چند درصد شعبه در سراسر جهان دارد برای پرداخت دستمزدها یا جمع آوری سود و گردش مالی نیاز وافری به ارز خارجی دارد. با اینکه این دسته از موسسات بازیگران بزرگی در بازار ارز به حساب نمی آیند و در کل امروزه کمتر از 10 درصد حجم بازار را به خود اختصاص داده اند. اما می توان از آنها به عنوان یک بازیگر بزرگ یاد کرد. در دوره هایی که مقدار صادرات و واردات یا پرداختی ها به مانند انتهای سال میلادی افزایش پیدا می کند نقش این بازیگران در بازار ارز پر رنگ تر می شود.

نکته کلیدی : نکته دیگری که در رابطه با این بازیگران در بازار ارز وجود دارد این است که آنان کمتر به قصد سوداگری مبادله می کنند و معمولا ریسک های ناشی از تبادلات خود را به موسسات بیمه و یا بانک هایی که قراردادهای کاهش ریسک ارائه می دهند واگذار می کنند.

ج) دلالان و سفته بازارن

دسته دیگری از بازیگران بازار ارز سفته بازان و سوداگران هستند . برای این دسته از بازیگران می توانیم از بانک ها ، موسسات مالی ، صندوق های بازنشستگی ، صندوق های سرمایه داری ، بروکرها و غیره نام برد. قسمت عمده فعالیت این موسسات به قصد سوداگری در بازار ارز است و بر خلاف آنچه شرکت کنندگان تجاری انجام می دادند این دسته از بازیگران فقط به هدف کسب سود مستقیم از بازار ارز در این بازار حضور پیدا می کنند. سفته بازان در این بازار از دو شیوه عمده به دنبال کسب سود هستند آنها یا از طریق واسطه گری به مانند صرافان ، کارگزاران یا بیمه ها به دنبال کسب سود از این بازار هستند و یا سعی می کنند به سیستم های مدیریت سرمایه و تحلیل به پیش بینی و حضور در بازار بپردازند. این دسته از بازیگران بازار ارز با عملیات هایی مانند پوشش ریسک ( Hedge )یا تشکیل سبد های مدیریت سرمایه به دنبال سوداگری در بازار ارز هستند در مواردی حتی این بازیگران سوداگری در بازار ارز هدف اصلی آنها نیست بلکه با سوداگری یا سرمایه گذاری در بازاهای جانبی به نوعی نیاز به حضور در بازار ارز دارند. نمونه ای از این فعالیت ها را در معاملات انتقالی یا Carry Trade می توانیم ببینیم. به عنوان مثال موسسه ای که تمایل دارد از بهره سالیانه بانک های کشورهای غیر از کشور خود سود بیشتری دریافت کند نیاز دارد که سرمایه خود را ار واحد پول محلی به پول کشوری که قرار است سپرده گذاری انجام دهد تبدیل کند در نتیجه در ابتدا و انتهای این سپرده گذاری تبدیل ارز انجام می شود و از این موسسه سرمایه گذاری یک بازیگر بازار ارز ساخته می شود

د) بازیگران خرده پا

آخرین دسته از بازیگران بزرگ بازار ارز معاملگران حقیقی است. یک معاملگر حقیقی یا یک فرد می تواند به دو دلیل عمده در بازار ارز حضور داشته باشد :

  • هدف از حضور وی در بازار ارز مبادله برای برطرف کردن نیازهای ارزی وی می باشد
  • به فصد سوداگری در بازار ارز حضور دارد.

به عنوان مثال برای دسته ای که برای برطرف کردن نیازها در بازار ارز حضور دارند می توان به توریست ها اشاره کرد. یک مسافر از ایالات متحده به اتحادیه اروپا نیاز دارد که دلار خود را به یورو تبدیل کند ، این تبدیل دلار به یورو باعث می شود این توریست به عنوان یک بازیگر بسیار کوچک در نظر گرفته شود . در طرف دیگر بازیگران فردی معامله گرانی را داریم که به قصد سوداگری وارد بازار ارز می شوند. افرادی که بصورت شخصی از طریق بروکرها یا بانک  در بازار ارز حضور پیدا می کنند این دسته از بازیگران نیز با وجود حجم اندکی که در بازار به خود اختصاص می دهند به دلیل استفاده از لوریج یا اهرم افزایش سرمایه می توانند در شرایطی در بازار به عنوان یک بازیگر شناخته شوند.

چهار دسته که در بالا نام برده شد مهمترین دسته از بازیگران بازار ارز هستند با این حال بازیگران دیگری را نیز می توان نام برد که حجم و معاملاتی را در بازار دارند اما به دلیل اینکه حجم عرضه و تقاضای آنها بسیار کمتر از بازیگران فوق است از معرفی آنها صرف نظر شد. فزاموش نشود معامله در بازار ارز یک بازی برآیند صفر است بدین معنی که ما به ازای هر نفر خریدار یک نفر فروشنده برای هر ارز وجود دارد این موضوع به این دلیل وابسته است که حجم ارز هر کشوری محدود است و این ارز یا برای تامین نقدینگی داخلی مورد استفاده قرار میگیرد و یا برای سرمایه گذاری، در هر دو صورت به دلیل ثابت بودن حجم نقدینگی برآیند بازار نیز ثابت باقی می ماند . ثابت ماندن برآیند معاملات ارز در بازار باعث می شود که به ازای یک فروشنده یک خریدار یاشد و به ازای یک خریدار یک فروشنده در بازار حضور داشته باشد ، در نتیجه مقدار سود و زیانی که در بازار ایجاد می شود برابر است. این برابر بودن سود و زیان در بازار در حالتی که حجم معاملات بالا رود مثل زمانی که صادرکنندگان و واردکنندگان نقدینگی بیشتری نسبت به قبل وارد بازار ارز میکنند باعث می شود که زیان یک معاملگر مساوی با سود طرف مقابل و سود یک معاملگر برابر با زیان طرف مقابل در معاملات سوداگری نباشد. چنین حالتی قدرت بیشتر بازار را در اختیار بازیگرانی قرار می دهد که از دانش و تجربه و مهمتر از دانش و تجربه از سرمایه بیشتری برخوردار هستند و بی شک بانک ها از این شرایط بسیار مناسب تر نسبت به معاملگران خرده پا برخوردار هستند

با تشکر – خلیل رحمانی