آموزش تحلیل بنیادی ( فاندامنتال ) – نرخ بهره

نرخ بهره  ( Interest Rate  )

در مراحل اولیه اشاره کردیم که دو دلیل عمده برای عرضه و تقاضا هر ارز وجود دارد که عبارتند از تقاضای تجاری و بازدهی ( بهره )

تقاضای تجاری به جابه جایی نرخ ارز به دلیل جابه جایی کالا و خدمات اشاره می شود. از آنجا که امروز مقدار جابه جایی ارز ها بزرگتر از 10 برابر مقدار جابه جایی کالا و خدمات در سطح جهانی است این موضوع نشان می دهد دلیل عرضه و تقاضا به خاطر دلایل تجاری نقشی کمرنگ تر از دلیل بازدهی و بهره دارد.

غیر از دلایل تجاری دلیل دیگر بحث جابه جایی ، عرضه و تقاضا است که با بازدهی و بهره ارتباط دارد. تعریف بازدهی بیان می کند که تغییرات قیمت در یک دوره زمانی مشخص چه مقدار بوده است و سودی که بابت سرمایه گذاری ارائه و دریافت می شود بهره می نامند.

تعریف نرخ بهره

نرخ بهره از دیدگاه های مختلف تعاریف متفاوتی دارد ولی در کل یک تعریف واحد برای آن در نظر گرفته می شود. مهمترین تعاریفی که برای نرخ بهره از دیدگاه های مختلف وجود دارد به شرح زیر است:

الف) دیدگاه کلاسیک: نرخ بهره هزینه است که برای دریافت اعتبارات پرداخت می شود  به عبارتی پولی که وام گیرنده بابت استفاده کردن پول وام دهنده به وی سودی پرداخت میکند

ب) دیدگاه خانوار: جایزه به تعویق انداختن مصرف خانوار است. بر اساس این دیدگاه نرخ بهره تفاوت بین مصرف امروز و پس انداز را نشان می دهد بدین معنا که هر فرد به خاطر نرخ بهره قدرت خرید و مصرف امروز را با قدرت خرید و مصرف آینده جابه جا میکند

ج) بنگاه اقتصادی: نرخ بهره جذب سرمایه ، توسعه یا راه اندازی ساخت کالاها و ارائه خدمات متفاوت را در بنگاه اقتصادی توجیه می کند. وظیفه نرخ بهره در بنگاه ها ایجاد تعادل در اقتصاد است ( نرخ بهره نقش قیمت را برای بنگاه ها در تخصیص سرمایه ها دارد )

د) دیدگاه اقتصادی : جبران هزینه تورم و هزینه ریسک فرصت سرمایه گذاری نرخ بهره نام دارد. (نرخ بهره رابطه نزدیکی با تورم و سرمایه گذاری دارد )

انواع نرخ بهره

 برای تحلیل بازار ارز دو نوع نرخ بهره مورد بررسی قرار میگیرد:

نرخ بهره اسمی : نرخ مبادله یک واحد پول امروز با یک واحد پول در دوره مشخصی در آینده

نرخ بهره واقعی : نرخ مبادله کالا و خدمات در حال و آینده

این سه فرمول در واقع یک چیز هستند و داده مهم نرخ بهره واقعی است که اگر نرخ تورم انتظاریاز نرخ بهره اسمی کم شود نرخ بهره واقعی را نمایان می کند

به طور کل هرچه نرخ بهره واقعی کشوری عدد بزرگتری را داشته باشد تقویت بیشتر برای ارز آن کشور انتظار میرود و هرچه نرخ بهره واقعی کشور عدد منفی بزرگتری داشته باشد تضعیف ارز محلی آن کشور انتظار میرود

نکته کلیدی : تقویت یا تضعیف ارز هر کشوری بر اساس نرخ بهره واقعی رابطه بسیار نزدیکی با بحث امنیت سرمایه گذاری نیز دارد چرا که اولویت اصلی امنیت سرمایه است و سپس نرخ بهره و سود برای جریان سرمایه حائز اهمیت پیدا میکند

رابطه نرخ بهره و تورم (مهمترین رابطه)

نرخ تورم بالا رود از آنجا که نرخ بهره واقعی را پایین می آورد ارزش پول محلی را کاهش می دهد منتهی اگر بانک مرکزی با افزایش تورم ، نرخ بهره اسمی را بالا ببرد بابت افزایش نرخ بهره واقعی تقویت ارز محلی انتظار می رود

در نقطه مقابل با کاسته شدن نرخ تورم از آنجا که نرخ بهره واقعی بالا میاد تقویت ارز محلی ایجاد میشود ولی اگر این پایین اومدن نرخ تورم باعث شود بانک مرکزی نرخ بهره اسمی را کاهش دهد با توجه به کاسته شدن نرخ بهره اسمی ، نرخ بهره واقعی نیز در نتیجه کاسته می شود و کاسته شدن نرخ بهره واقعی منجر به کاسته شدن ارزش نرخ ارز می شود

هنگامی که نرخ بهره اسمی تغییر کند انتظار می رود بین دو تا حداکثر چهار هفته بابت تغییر در نرخ بهره واقعی تقویت یا تضعیف ارز به وجود آید و اگر در حداکثر چهار هفته پس از تغییر نرخ بهره واقعی تقویت یا تضعیف نرخ ارز بوجود نیامد عامل بنیادی دیگری مثل تولید ناخالص ، اشتغال، تراز پرداخت یا یک بحران وجود داشته است که این عامل مهم را بی اثر کرده است و باید عامل مهم و مرکز توجه بازار به مانند مثال های فوق مورد بررسی قرار گیرد

انواع عملیات نرخ بهره

نرخ بهره انواع مختلفی دارد که هر کدام در جایگاه خاص خود مورد استفاده قرار گیرد:

Deposit Facility  : نرخی که بانک های تجاری با این نرخ سود ، سپرده در اختیار بانک مرکزی قرار می دهند .

نکته کلیدی: این نرخ به جز در مواقع بحران های اقتصادی اهمیت کمتری نسبت به سایر نرخ ها برای تحلیل دارد

(Refinancing Operations (REPO : نرخی که بانک ها بوسیله آن از بانک مرکزی پول قرض می گیرند.

نکته کلیدی: این نرخ بهره پایه بانکی ( نرخ بهره اسمی ) می باشد

(London Interbank Offer Rate (LIBOR : نرخ بهره ای که بر اساس قیمت میانگین 8 بانک از 16 بانک بزرگ بین المللی در بازار لندن بر اساس ارئه اعتبارات بین بانکی برای تاریخ های سررسید زیر یکسال مابین بانک ها اعتبار جابه جا می شود نرخ بهره بین بانکی به اصطلاح لایبور گفته می شود.

نکته کلیدی: نرخ بهره بین بانکی برای تحلیل بازار ارز از اهمیت ویژه ای برخوردار است

دلیل اهمیت نرخ بهره بین بانکی

نرخ بهره پایه بانکی در کشورهای ایالات متحده آمریکا ، اتحادیه اروپا ، انگلستان ، کانادا ، نیوزیلند و استرالیا هشت بار در سال و به صورت یک ماه نیم یک بار و در ژاپن و سوئیس هر سه ماه یکبار اعلام می شود ، در نتیجه این اعلام دیر به دیر نرخ بهره کار را برای تحلیل مشکل می کند از این رو تحلیلگران به بررسی نرخ بهره شبانه بین بانکی ( لایبور)  می پردازند تا از تاخیر زمانی بکاهند ، در عین حال حالت پیشرو برای نرخ بهره بین بانکی نسبت به نرخ بهره پایه بانکی است به ترتیبی که بانک های تجاری سازنده نرخ لایبور قبل از آنکه بانک مرکزی نرخ بهره پایه بانکی را افزایش یا کاهش دهند موجب می شود که نرخ بهره بین بانکی ( لایبور ) از اهمیت زیادی برای تحلیل برخوردار باشد

در تحلیل نرخ بهره بین بانکی نرخ های سه ماهه و یکساله ای که بانک ها به یکدیگر سرمایه وام می دهند از مابقی مهم تر هستند.

نحوه استفاده از این دو سر رسید و کاربرد آنها در لینک زیر که مربوط به سال 2011 می باشد می توانید به صورت عملی مشاهده کنید : http://www.screencast.com/t/iEFES9TfaJ4

نکته کلیدی: شاخص لایبور از جمع دو سر رسید سه ماهه و یکساله و حاصل جمع تقسیم بر دو بدست می آید که به ازای هر یک دهم درصد تغییرات در این شاخص انتظار میرود

نکته کلیدی: نرخ بهره پایه بانکی (اسمی) نیز به این دلیل بسیار مهم است که نرخ بهره واقعی را که تاثیر بسیار شدیدی بر نرخ ارز دارد را می سازد

برای دسترسی به نرخ لایبور می توانید به سایت گلوبال ریت مراجعه کنید :  http://www.global-rates.com

رفتار ارز ها در دوره های پایانی تغییر سیاست های پولی

در دوره های پایانی تغییر سیاست های پولی معمولا تغییر عرضه و تقاضا را بر روی ارز ها بر خلاف آنچه در دوره آغاز سیاست پولی ایجاد شده بود شاهد هستیم

مثال: اگر بانک مرکزی یک کشور مدام نرخ بهره را افزایش دهد در جلسه که داخل گزارش نرخ بهره اعلام کند دیگر تمایلی برای افزایش نرخ بهره ندارد ، این موضوع منجر به کاهش ارزش پول آن کشور می شود حتی اگر قبل از این اعلام نرخ ارز به شدت تمایل به تقویت را از خود نشان داده باشد.

به عقب افتادن سیاست های پولی انقباضی منجر به تضعیف ارز آن کشور می شود و به عقب افتادن سیاست های پولی انبساطی منجر به تقویت ارز آن کشور می شود. بدین معنی که اگر قرار باشد بانک مرکزی یک کشور نرخ بهره خود را به خاطر تورم موجود از یک درصد بالاتر ببرد اما این سیاست ها را مدام به تاخیر بیندازد با وجود اینکه سیاست افزایش نرخ بهره باید منجر به تقویت شود اما به دلیل تعویق افتادن این سیاست نرخ ارز محلی تضعیف می شود همانند لحظه کنونی که آمریکا در سال 2017 چند مرحله افزایش نرخ بهره را انجام داده و در سال 2018 انتظار دارد که سه مرحله افزایش در نرخ بهره روی دهد اما به تعویق افتادن آن باعث تضعیف دلار ایالات متحده آمریکا شده است

نکته کلیدی: در عین حال توجه داشته باشید در صورت افزایش نرخ بهره روند حرکتی بازار برای آن ارز خاص بصورت آهسته و پیوسته به وجود می آید ولی در صورت کاهش نرخ بهره کاسته شدن ارزش ارز آن کشور به صورت ناگهانی و بسیار شدید خواهد بود

وظایف معاملگر بازار ارز نسبت به تغییرات نرخ بهره

• پیش بینی نرخ بهره جهت بدست آوردن روند حرکتی جفت ارزها در دوره پیش رو

در شرایطی که رشد اقتصادی و اشتغال کامل وجود داشته باشد و تورم از محدوده هدف خارج باشد نرخ بهره توسط بانک مرکزی افرایش پیدا میکند. با پیش بینی داده های کلان اقتصادی شرایط جابه جایی نرخ بهره یا دوره زمانی جابه جایی نرخ بهره برآورد و پیش بینی می شود. در کوتاه مدت می توان از نرخ های بهره بین بانکی برای پیش بینی استفاده کرد همچنین می توان از شاخص تمایلات نرخ بهره با نام Fed Fund Rate نیز بهره مند شد

• تغییرات بازار اوراق قرضه و اثر گذاری بر روی نرخ بهره

اوراق قرضه برگه های بهادری می باشد که تاریخ سر رسید بیشتر از یکسال داشته باشد. اوراق قرضه برای بازار ارز و پیش بینی نرخ بهره مهم است که از طرف دولت و بانک مرکزی ارائه شده باشد. هرچه ارزش کوپن اوراق قرضه بزرگتر باشد ارزش واقعی پایین تر خواهد بود و بازار اوراق قرضه نزولی می شود و هرچه ارزش کوپن اوراق قرضه کوچکتر باشد ارزش واقغی قرضه بزرگتر می شود و بازار اوراق قرضه صعودی خواهد بود به عبارت ساده تری قیمت اوراق با نرخ بهره آن رابطه معکوسی داراست. این بازار تحت تاثیر دو عامل جابه جایی دارد :

الف) تقاضا و عرضه اوراق قرضه

ب) نرخ های بهره در آن کشور یا میزان اعتبار و میزان اعتبار مرجع صادر کننده اوراق قرضه

• بررسی وضعیت اقتصادی بر روی نرخ بهره

در دوران رونق نرخ بهره افزایش و در دوران رکود نرخ بهره کاهش پیدا می کند . این موضوع با تورم رابطه مستقیم دارد. با تورم بالاتر از محدوده هدف بانک مرکزی نرخ بهره افزایش و با تورم پایین تر از محدوده هدف بانک مرکزی نرخ بهره کاهش پیدا می کند

• تاثیرات سایر بخش های اقتصادی بر نرخ بهره (بازار سهام)

با افزایش نرخ بهره شیب روند صعودی بازار سهام کاهشی می شود و با کاسته شدن نرخ بهره شیب روند نزولی بازار سهام افزایشی می شود. بازار سهام به عنوان دارایی پر ریسک شناخته و در نظر گرفته می شود. توصیه می شود برای بررسی بازار سهام به نمودار و بازدهی شاخص داوو جونز ” Dow Jones ” به عنوان بزرگترین بورس در دنیا استناد شود. در کل بازار سهام با نرخ بهره رابطه مستقیم دارد. بازار سهام پیشرو می باشد و نسبت به نرخ بهره زودتر حرکت می کند. تغییر روند صعودی بازار سهام به روند نزولی نشانه ای از کاسته شدن نرخ بهره می باشد (تغییر سیاست پولی به وسیله نرخ بهره ) و تغییر روند نزولی به صعودی نشانه دیگری از تغییر سیاست های پولی می باشد. در کل در صورت صعودی بودن بازار سهام نشانه ای از ریسک پذیری را داریم و در صورت نزولی بودن بازار سهام نشانه ای ریسک گریزی را داریم

نکته کلیدی: رو به جلو و صعودی بودن بازار سهام نشانه ریسک پذیری و نزولی بودن بازار سهام نشانه ریسک گریزی است. در ریسک پذیری باید در حرکات اصلاحی و بازگشت ها وارد معامله شد اما در ریسک گریزی باید با شکسته شدن حمایت یا مقاومت های مهم و در قیمت های جاری وارد معامله شد

نکته کلیدی : معمولا قبل از اعلام اخبار و گزارش های مهم اقتصادی در ایالات متحده آمریکا به مانند اخبار اشتغال شرایط و نحوه حرکت بازار سهام و قیمت طلا نشانه های مناسبی برای پیش بینی بازار ارز نسبت به خبر مورد انتظار هستند. به طور مثل اگر بازار سهام قبل از خبر افزایشی باشد نشانه تقویت و مثبت اعلام شدن داده اشتغال برای ایالات متحده است و اگر بازار سهام قبل از اعلام خبر نزولی باشد این موضوع نشانه از نامناسب بودن داده استغال برای ایلات متحده است

چگونگی تاثیر نرخ بهره در بازار ارز

• دیدگاه پایه ای و داخلی : شرایط رونق و رکود بر اساس نرخ بهره چگونه است و به طور تاریخی نرخ بهره آن کشور در چه جایگاهی قرار داشته است بایست مورد ارزیابی قرار گیرد
• دیدگاه جابه جایی : به ازای یک درصد جابه جایی نرخ بهره واقعی حداقل 1000 پوینت جابه جایی نرخ ارز وجود دارد که حداکثر در مدت یک ماه باید روند تقویت یا تضعیف این 1000 پوینت آغاز شود
• برآورد جابه جایی نرخ بهره در آینده بر پایه داده های فعلی ( رشد اقتصادی ، تورم ، اشتغال ، سهام و اوراق قرضه ) بایست برآورد شود 

نظریات بانک مرکزی در گزارش نرخ بهره

الف) لحن یا دیدگاه بدبینانه : اخطارهایی را در مورد شرایط ااقتصادی را اعلام می کند. این لحن منجر به سیاست انبساطی خواهد شد و این سیاست منجر به تضعیف ارز محلی منجر می شود. در مورد تغییرات نرخ ارز هر اولویتی که مد نظر بانک مرکزی باشد می تواند اولویت بازار ارز نیز قرار بگیرد

ب) لحن یا دیدگاه ممتنع یا متعادل بانک مرکزی: این نوع لحن هیچ دیدگاه خاصی را منتقل نمیکند و همه چیز را به آینده ارجاع می دهد و باعث می شود تغییرات قیمت حتی اگر بر اساس این گزارش بوجود می آید پایدار و ادامه دار نباشد. این لحن را در مواقعی بانک های مرکزی اعلام میکنند که نه بحرانی وجود داشته باشد و نه هیچ کدام از خبرهای مهم اقتصادی مانند نرخ تولید ناخالص داخلی ، تورم و نرخ اشتغال تغییر محسوسی نداشته باشد

ج) لحن یا دیدگاه مثبت یا متعادل بانک مرکزی: بر اساس شرایط اقتصادی مناسب این دیدگاه پیش می آید. این دیدگاه باعث می شود اولویت سیاست گذاران بانک مرکزی تورم باشد. معمولا پس از 2 یا 3 بار خلاصه گزارش مثبت به احتمال فراوان نرخ بهره افزایش پیدا می کند . افزایش نرخ بهره بین کشورهای صنعتی معمولاً بر اساس رویه زیر است.

ابتدا کشورهای تورمی نرخ بهره را افزایش می دهند و سپس کشورهایی که تورم ندارند نرخ بهره را افزایش می دهند.به عنوان نمونه به ترتیب استرالیا ، نیوزلند ، انگلستان ، اروپا ، سوئیس ، آمریکا ، ژاپن تغییر نرخ بهره می دهند ( در سال 2017 که از ایالات متحده آمریکا شروع شده و به کشور کانادا و بریتانیا سرایت نموده … )

د) سخنرانی و نظرات مقامات ارشد : رئیس جمهور یا بالاترین مقام اجرایی دولت ، فقط سخنرانی هایی از طرف رئیس جمهور یا نخست وزیر برای ارز مهم است که در حیطه مسائل اقتصادی باشد

نکته کلیدی :  سخنرانی روسای بانک مرکزی بسیار برای بازار ارز حائز اهمیت است. دلیل این موضوع دیدگاه و چشم انداز است که این افراد در صحبت های خود در مورد سیاست های اقتصادی به بازار انتفال می دهند. در ایالات متحده و انگلستان سخنرانی رئیس بانک مرکزی در پاسخ به نمایندگان مجلس در مورد سیاست های اقتصادی برای بازار مهم است. در اتحادیه اروپا سخنرانی رئیس بانک مرکزی در جلسه اطلاع رسانی بعد از انتشار نرخ بهره مهم است. در عین حال صحبت ها ، اظهارنظرها و سخنرانی روسای بانک های مرکزی در زمان های دیگر نیز می تواند بسیار در بازار ارز تاثیرگذار باشد .

با تشکر – خلیل رحمانی